Reumatoidalne Zapalenie Stawów to przewlekła układowa choroba tkanki łącznej o podłożu immunologicznym. Etiologia RZS nie jest wciąż wystarczająco poznana, a w patogenezie tego schorzenia odgrywają rolę takie czynniki jak:

- zakażenia;

- czynniki genetyczne;

- czynniki środowiskowe (np. palenie tytoniu).

RZS charakteryzuje się zapaleniem przeważnie symetrycznych stawów – przede wszystkim drobnych stawów rąk i stóp, któremu towarzyszy bolesność stawu podczas ucisku, obrzęk stawu i tkanek okołostawowych, wysięk w stawie – bez zaczerwienienia skóry. Bólom i obrzękom stawów ponadto towarzyszy sztywność poranna, wywołana gromadzeniem się płynu obrzękowego w zmienionych zapalnie tkankach podczas snu. Obserwuje się także występowanie zmian ogólnoustrojowych (stany podgorączkowe, bóle mięśni, uczucie zmęczenia, brak łaknienia, utrata masy ciała).

Epidemiologia

W przebiegu RZS może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych, m.in. nerek, serca, płuc i oczu. U chorych na RZS znacznie częściej dochodzi do zakażeń: 4-krotnie częściej do zakażeń gruźlicą, 2-ktotnie częściej zakażenie półpaścem. RZS zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, które są najczęstszą przyczyną zgonów. Zaobserwowano ponadto zwiększone ryzyko wystąpienia choroby limfoproliferacyjnej i depresji. Stopniowo RZS prowadzi do niepełnosprawności, inwalidztwa oraz przedwczesnej śmierci.

Obraz kliniczny i rozpoznanie RZS

W przebiegu RZS występują charakterystyczne objawy takie jak: ból i symetryczne obrzęki drobnych stawów rąk i stóp z towarzyszącą sztywnością poranną, często wielogodzinną. Mogą występować również objawy ogólne: stany podgorączkowe, osłabienie i uczucie przewlekłego zmęczenia.

W badaniach laboratoryjnych najczęściej stwierdza się przyśpieszone opadanie krwinek czerwonych (OB), zwiększone stężenie białka CRP, ponadto w aktywnych postaciach choroby może pojawić się niedokrwistość z nadpłytkowością.

Serologicznymi markerami RZS są czynnik reumatoidalny (RF) i przeciwciała przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anti cyclic citrullinated peptide antibodies – ACPA). Standardowo wykonuje się badania radiologiczne porównawcze rąk i stóp (obu jednocześnie). Zmiany radiologiczne (nadżerki, geody, osteoporoza przystawowa, deformacje stawów) pojawiają się po pewnym czasie trwania choroby i występują szybciej w jej agresywnym przebiegu.

Badanie ultrasonograficzne stawów (USG) oraz rezonans magnetyczny (MRI) pozwalają na wczesne „przedradiologiczne” wykrycie zmian sugerujących początkowy okres RZS, gdy proces zapalny toczy się w tkankach miękkich, w błonie maziowej oraz szpiku.

Następstwa RZS

RZS jest chorobą, która powoduje skrócenie życia w związku z licznymi schorzeniami współistniejącymi. Na początku choroby ponad połowa chorych ma przynajmniej jedną chorobę współistniejącą, a po 5 latach jej trwania problem dotyczy już 94% chorych. Najczęściej RZS współtowarzyszy: nadciśnienie tętnicze, astma, choroby endokrynologiczne, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, osteoporoza, nadczynność przytarczyc, nowotwory, zawał serca, udar/niedokrwienie mózgu. RZS doprowadza również do częstego występowania depresji

Opóźnienia diagnostyczne w Polsce

Polska jest jednym z krajów, w których opóźnienia diagnostyczne w RZS są najdłuższe w Europie. Na podstawie badania pilotażowego  2011 r. czas od pierwszych objawów choroby do ustalenia rozpoznania i włączenia leczenia wynosi aż 35 tygodni.

Na opóźnienie wpływ mają:

- opóźnienie w pójściu pacjenta, u którego pojawiły się pierwsze objawy choroby, do jakiegokolwiek lekarza;

- czas oczekiwania na wizytę u lekarza rodzinnego;

- czas od pojawienia się pacjenta u lekarza rodzinnego do wystawienia skierowania do reumatologa (z badania z 2010 r. wynika, że czas ten w Polsce jest najdłuższy w Europie i wynosi 12 tygodni);

- czas oczekiwania na wizytę u reumatologa od momentu wystawienia skierowania;

- czas od pierwszej wizyty u reumatologa do postawienia ostatecznego rozpoznania i włączenia skutecznego leczenia.

Na opóźnienia diagnostyczne w zapalnych chorobach reumatycznych w tym RZS wpływ ma niska wiedza na temat tych chorób w ogólnej populacji, co powoduje, że aż 14,6% chorych pojawia się u jakiegokolwiek lekarza (w tym lekarza rodzinnego) dopiero powyżej roku trwania choroby.